تعدد زوجات و ازدواج موقت

ازدواج پدیده ای است که در طول قرون  متمادی بر اساس نیاز بشر (ایجاد ارتباط، تدوام نسل و ...) به وجود آمده، شکل های متفاوتی به خود گرفته و امروزه در عمیق ترین زوایای هر جامعه ای ریشه دوانده است. ازدواج در دین اسلام بر پایه اهدافی اجتماعی مانند قسط و برابری و عدالت و آزادی که انسان را از قید و بندهای ضد انسانی که در طول تاریخ او را از رشد و تکامل باز داشته رها می کند و اهداف فردی، از قبیل رفع نیازهای فیزیکی و روانی انسان ها (نیازجنسی، نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن، نیاز به تعلق خاطر، نیاز به آرامش و سکون، نیاز به ایجاد ارتباط و ...)  طراحی شده است. به آیه 21 سوره روم دقت فرمایید:

و از آیات خداوندی است که برای شما از جنس خودتان جفتی بیافرید، که در کنار او آرامش یابید، و میان شما عشق و محبّت و مهربانی قرار داد، که در این حقیقت، نشانه هائی از خداست برای مردمی که می اندیشند.

بنابراین انسان ها بر اساس این پیوند عاطفی (ازدواج) تشکیل یک گروه کوچک به نام خانواده می دهند که انفصال و جدایی آن خیلی ساده نمی باشد. اعضای خانواده چنان با هم انس و الفت می گیرند که برای رسیدن به اهدافی که فلسفه وجودی آن را تشکیل می دهند، بطور خودجوش و از جان و دل تلاش می­ کنند.

این پدیده یعنی ازدواج احتمال داردمانند هر پدیده اجتماعی دیگر دچار تغییر و تحولات گردد. در واقع ازدواج تابعی است از شرایط اجتماع و خانواده ها، و اگر جامعه یا خانواده دچار مشکلات و آسیب های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی گردد، ازدواج نیز دست خوش تغییراتی می گردد (مثلاً کاهش ازدواج، یا ازدواج دیر رس یا زود رس و ...) که چه بسا تبدیل به یک معضل اساسی و بحران شده و دامنگیر افراد، خانواده ها و جامعه گردد.

حال سوال مهم این است در اینگونه موارد راهکار اساسی چیست و تکلیف زندگی افرادی که از این شرایط تاثیر گرفته و متضرر می شوند چه می باشد؟

قبل از پاسخ همانطور که قبلاً نیز اشاره کردیم باید بگوییم که ازدواج انواعی  دارد که یکی از آنها ازدواج تک همسری است که بیشتر متفکرین و جامعه شناسان آن را پدیده ای امروزی و غربی و همچنین یک ازدواج مناسب می دانند. در حالیکه تأمل در متون اسلامی و سیره پیشوایان نشان می‌دهد که اسلام نیز در ازدواج اصل را بر تک همسری استوار کرده، زیرا قرآن کریم در سوره نسا آیه سوم میفرماید:

 «اگر  بترسید مبادا که در باره  یتیمان  عدل و داد را  رعایت نکنید، پس آنکس از زنان را به نکاح خود در آورید که شما را نیکو و مناسب با عدالت است دو یا سه یا چهار(نه بیشتر). و اگر بترسید چون آن زنان گیرید راه عدالت نپیموده  به آنها ستم کنید پس تنها یک زن اختیار کرده یا به کنیزی که دارید اکتفا کنید که این نزدیکتر به عدالت و ترک ستمکاری است.  مسلمانان را به داشتن چهار همسر دائم البته با شروطی مجاز کرده است.اما بشرطی که بتوانند عدالت را رعایت کنند و گرنه همان تنها یک زن باید اختیار کنند. این آیه نشان میدهد که خداوند تک همسری را در شرایط عادی جامعه تاکید میکند. اما اگر جامعه دچار بحرانهایی در خصوص ازدواج گردد چند همسری را مجاز میشمارد.

حال باید دید با وجود تاکید بر تک همسری، فلسفه تعدد زوجات و همچنین ازدواج موقت در دین اسلام چیست؟

در سطور گذشته بیان گردید که وقتی شرایط اجتماعی و یا خانوادگی دچار تغییرات و بحران می گردد ازدواج را نیز تحت الشعاع خود قرار می دهد. در این صورت ازدواج  که اساس آن در این بحث هم بر تک همسری بوده است دستخوش تغییراتی می گردد مثلاً کاهش می یابد. خداوند متعال برای این شرایط در دین مبین اسلام چند همسری را طراحی کرده است،روشن است که مردان متاهل باید زن دوم و سوم و چهارم را بگیرند و الا اگر ازدواج کم نمیشد یعنی اگر پسران از ازدواج گریزان نمی شدند اصلا ضرورتی نداشت که چند همسری صورت گیرد و برای هر دختر یک پسر بعنوان همسر تامین میشد اما در شرایطی که پسران حاضر به ازدواج نباشند مانند جامعه امروزی ما که دختران میخواهند ازدواج کنند ولی پسران حاضر به ازدواج نیستند یا اینکه تعداد پسران و مردان به عللی چنان کاهش یابد که جنس مذکر بصورت بحرانی در جامعه وجود نداشته باشد تا برای هر دختر یک پسر وجود داشته باشد در این صورت هست که مردان متاهل دو ،سه و چهار زن میتوانند یگیرند تا مشکل اجتماعی دختران مجرد حل شودو اگرازدواج دایم با چهار زن ممکن نباشد یعنی برای مرد امکان ازدوج با زن دوم و ...وجود نداشته باشد(یعنی زن اول اجازه ازدواج دوم و... ندهد) برای حل مشکل اجتماعی خداوند متعال ازدواج موقت را طراحی فرموده است که به اجازه زن اول نیاز ندارد.که در عرف به صیغه معروف است.بنا براین در مواقع ضروری است که تعدد زوجات (چند همسری و دقیقتر چند زنی) و ازدواج موقت مجاز می گردد.نه در شرایط عادی. اما در خصوص اصطلاح تعدد زوجات باید گفت که آن نه تعدد زوجات بلکه تحدید زوجات یعنی محدود کردن زوجات می باشد. خوانندگان محترم توجه داشته باشند که قبل از اسلام برای مردان در بسیاری از جوامع بخصوص در جامعه عربستان و بین اعراب جاهلی، محدودیتی در ازدواج وجود نداشت و مردان هر تعداد زن را  که می خواستند اختیار می کردند، دین اسلام آن را با گذاشتن شروطی به چهار زن محدود و حتی اگر آن شروط نباشد محدود به یک زن (تک همسری) کرد. در ثانی ازدواج با چهار زن، برای شرایط عادی جامعه که در آن یک زن با یک مرد می تواند ازدواج کند، نیست،  بلکه در دوران ضرورت ها و بحران های اجتماعی است. می دانیم که نسبت جنسی زن و مرد در هنگام تولد  105 به 100 می باشد یعنی در مقابل هر صد دختر، 105 پسر متولد می شود ولی هنگام ازدواج در یک نسل تعداد دختر و پسر تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند یعنی به طور طبیعی در مقابل هر زن، مردی وجود دارد چون مرگ و میر مردان بیش از زنان است مثلاً در تصادفات رانندگی، یا در مرگ و میر های ناشی از عدم ایمنی کار و...  و این مرگ و میر در شرایطی مانند دوران جنگً  (مثلاجنگ جهانی دوم در آلمان، جنگ هشت ساله ایران و عراق و ...) که مردان بیشتر از زنان به جنگ می روند زیادتر است و مردان در جنگ  تلفات جانی بیشتری می دهند. در این گونه شرایط نابسامان نسبت جنسی زن و مرد بصورت بحرانی  از حالت تعادل خارج شده و دختران، بسیاری از پسرانی را که همسران آینده آنها می توانستند باشند از دست می دهند در نتیجه  تعداد دختران در آن جامعه که دچار جنگ شده است نسبت به پسران بشدت افزایش نشان می دهد. همچنین در جنگ، زنان شوهردار زیادی نیز، همسران خود را از دست می دهند و در نتیجه با چند فرزند بیوه می گردند.

علاوه بر آنها در وضعیت عادی جامعه نیز می باید توجه داشت که هستند زنانی که همسرانشان را به نوعی مثلاً در اثر تصادف از دست می دهند، هستند دخترانی که به دلایلی مانند خانواده نامناسب، اعتیاد والدین و عدم وجود خواستگار مناسب برای ازدواج دائم با آنها، اکنون در سنین بالای چهل سال و بیشتر هستند، همچنین مردان مجردی که بنابه دلایلی مانند عدم امکانات مالی و شغل که بتوانند خرج خود و خانواده خود را بدهند و ... نتوانسته اند و نمی توانند (حداقل برای چند سالی) ازدواج دائم انجام دهند. در اینگونه شرایط بهترین اقدام چیست؟ اگر تعداد زنان بشدت نسبت به تعداد مردان افزایش یابد جوامع گوناگون چه راه حلی دارند؟جوامع  غربی چه می کنند؟ آیا  غرب راه حلی جز افزایش مراکز فحشا دارد؟  افرادی که به تعدد زوجات ایراد می گیرند پاسخ معقول و منطقی دهند که راه حل آنان چیست؟

اسلام برای اینگونه موارد راه حلش تعدد زوجات است هر جامعه یا نویسنده و یا جامعه شناسی راه حل بهتری دارد ارائه دهد.در شرایطی که به هر دلیلی ازدواج دائم کاهش می یابد (در عین حال که از نظر ما بهترین شیوه،  آسان و هموار کردن راه ازدواج دایم برای جوانان یک جامعه است ) و در صورتی که آن به راحتی انجام نپذیرد و  امکان پذیر نباشد چه باید کرد؟ بنظر می رسد ازدواج موقت راه حل مناسبتری باشد. بله ما هم معتقدیم باید ازدواج دایم را در اولویت قرار دهیم که هدف و ارائه مطالب ما هم بر همین موضوع استوار است. ولی  در جامعه مشاهده می کنیم که نه تنها ازدواج دایم آسان (همانند آموزه های دینی و سیره رسول اکرم (ص)) نمی شود بلکه رفته رفته کاهش هم می یابد در این شرایط  چاره چیست؟ اسلام ازدواج موقت را پیشنهاد می کند.  هر فردی راه حل بهتر و منطقی تری دارد می تواند در همین وبلاگ بنویسد و ما از آن استفاده کرده و بهمراه دوستان عزیز خواننده مورد بررسی قرار دهیم. علاوه بر ضرورت که شرط اول است، شرط عدالت بخصوص  رعایت عدالت مادی ( چون هیچ انسانی همزمان نمی تواند به دو یا  چند نفر به عنوان همسر عشق بورزد) میان همسران و توان اداره زندگی شرط مهم دیگری است که مورد توجه قرار گیرد. خوانندگان عزیز  توجه کنند که شرط عدالت، خود مانع بسیاری از ازدواج ها در صورتی که افراد واقعاً مومن به دین اسلام باشند می گردد چرا که  آنها می دانند به راحتی نمی توانند عدالت را برقرار کنند و خداوند متعال نیز تاکید کرده است که اگر نمی توانید پس به همان یک زن اکتفا کنید. بنابراین در این گونه ضرورت های اجتماعی و یا شرایط فردی و خانوادگی غیرعادی بهترین راه تعدد زوجات و یا ازدواج موقت با رعایت اصول می باشد که این برخلاف نظر بسیاری از زنان، به نفع خود زنان است بخصوص دختران با سنین بالا و زنان بیوه. 

  حال اگر بسیاری از مردان متاهل به دلایلی چون تنوع طلبی و ... به موضوع ضرورت و عدالت در بحث اجتماعی و فردی این آیه توجه نمی کنند و آن را فقط با  تاکید  به همان آیه دو تا چهار زن گرفتن مجوزی برای ازدواج های بعدی خود قرار می دهند مساله دیگری است که بحثی دیگر می طلبد و این مربوط به دین اسلام نیست بلکه مربوط به افراد بیمار فکری است که با استفاده از قوانین مترقی اسلام  می خواهند کارهای نادرست خود را توجیه کنند و این امر در تمام مکاتب فکری ممکن است پیش بیاید بنا بر این نمی توان ایراد گرفت که چرا اینگونه قوانین وضع باید شود تا مورد سوء استفاده گردد اگر چنین استدلالی را بپذیریم تمام مکاتب بشری دارای ایراد خواهند بود و ما می توانیم بگوییم چرا در غرب آزادی بیان مجاز شده تا هم به مقدسات دیگران توهین شود و هم تروریسم از این آزادی بیان برای ترساندن مردم سوء استفاده کند و در کشورهای غربی به ترور دست بزند؟  بنظر می رسد لحن آیات مربوط به تعدد زوجات نشان می دهد که زمانی مجاز است که تعداد مردان نسبت به زنان بشدت کاهش  یابد پس منطقی و عقلانی نیست که بخاطر خطای عده ای، تعدد زوجات و ازدواج موقت را زیر سوال ببریم؟ (البته ما به اثرات منفی و مثبت ازدواج موقت در پست آتی اشاره خواهیم کرد).

 آیا گسترش فحشا در جامعه بهتر است یا ازدواج موقت؟ گناه زنان پاک و عفیف و فرزندان آنها که به هردلیلی حتی در سنین پایین شوهر و پدرانشان را در زمان جنگ و ... از دست می دهند چیست؟ دخترانی که به خاطر خانواده نامناسب یا فقر و ... سن بالایی دارند و نتوانسته اند ازدواج دائم داشته باشند چه راهی معقول و شرعی برای رفع نیاز  جنسی خود دارند؟ مردانی که همسرشان بیمار یا ناتوان از برقراری رابطه زناشویی است تکلیفشان چیست؟ آیا می باید نیاز جنسی خود را سرکوب کنند و متحمل انواع ناراحتی ها و حتی بیماری های  روحی و جسمی دیگری شوند؟ آیا از طریق فحشا نیازهای جنسی خود را تامین کنند؟ چرا باید از راهکاری که بدنبالش راحتی، آسایش جسمی و آرامش روانی و ... وجود دارد بخاطر سواستفاده یک عده مرد متاهل تنوع طلب و هوسران  چشم پوشی کرد؟ چرا در جامعه ای که دین مورد قبولش حتی برای شرایط بحرانیش هم راه کار نشان داده است، روابط ناسالم بین دو جنس مخالف در هر سنی و نه حتی فقط در سنین نوجوانی وجوانی، به طور تلویحی از طرف جامعه پذیرفته شود؟ و قبح آن کمتر از ازدواج موقت در نظر آید؟ اما یک راه شرعی و مناسب با ایجاد تعهداتی هر چند موقت  نادیده گرفته شود؟ و چه راهی بهتر از ازدواج موقت برای اینگونه شرایط غیرعادی  خانواده و جامعه می توان پیشنهاد کرد؟ آیا ارکان خیلی از خانواده ها و کانون گرم خانوادگیشان و روابط صمیمانه اشان  به خاطر همین روابط نادرست  از هم پاشیده نمی شود؟ آیا  وجود مشکل در ازدواج دایم و کاهش آن ما را به چاره جویی وا نمی دارد؟ آیا از جوانانی که در روابطشان دچار بی بند و باری جنسی و ... می گردند می توان توقع داشت که به اصول خانواده اشان پایبند باشند و یا  می توان از آنها امید بنای جامعه خوشبخت اسلامی داشت؟ و هزاران آیا و چرای دیگر؟؟؟

دوستان عزیز صادقانه بیان می کنم که این اولین نوشته کتبی ما در خصوص ازدواج موقت می باشد که مبتنی بر عقاید شخصی ام و سوالم در خصوص تعدد ازدواج از استادم که استاد بسیاری از شماهاست می باشد من با دیدگاه و نظرات شما افکارم را در این جهت مورد کنکاش قرار می دهم پس بیایید به همدیگر در راستای کمک به خودمان، به همنوعانم، به جامعه امان و جامعه بشریت در حد توان خود و در گستره شبکه ارتباطی خود یاری رسانیم. چه  به عقیده من این بحث و این راهکار در روزهایی نه چندان دور نه به اختیار که به اجبار مورد بحث قرار خواهد گرفت. چه بهتر که تا بیش از امروز ضرورت ایجاب نکرده به آن توجه کنیم. لطفاً با ما همراه باشید. با سپاس از مهرتان

 

برچسب‌ها: تعدد زوجات, تحدید زوجات, ازدواج موقت, ضرورت, عدالت ضروری تر از هر چیز، زندگی کردن است...